ประเพณีค่ำคืนอันสวยงาม ยี่เป็ง

เราจะมาพูดถึงความหมายของคำว่า “ยี่เป็ง” กันก่อนน่ะ คำแรก คือ “ยี่” ในภาษาเหนือแปลว่า สอง และคำที่สอง “เป็ง” จะแปลว่า เพ็ญ หรือ คืนพระจันทร์เต็มดวง ซึ่งความหมายของคำว่า “ยี่เป็ง” จะหมายถึง ประเพณีในคืนพระจันทร์เต็มดวงในช่วงเดือนที่สองนั้นเอง โดยในหนังสือพงศาวดารโยนกได้กล่าวไว้ว่า ครั้งหนึ่งได้เกิดเหตุการณ์ อหิวาตกโรคในแคว้นหริภุญไชย ทำให้ต้องชาวบ้านในแคว้นนั้นอพยพไปในเมืองหงสาวดี นานถึง 6 ปี ถึงจะกลับแคว้นตัวเองได้ เมื่อถึงเวลาที่ต้องจากบ้านตัวเองไป จะต้องมีการบูชาเครื่องสักการะ ธูปเทียน ลอยตามน้ำ เพื่อให้ส่งไปถึงญาติพี่น้องที่ล่วงลับไปแล้ว เรียกว่า การลอยโขมด หรือลอยไฟ

นอกจากนี้ในงานยังมีการเทศน์มหาชาติ โดยที่ผู้คนจะออกมากันตกแต่งบ้าน วัด และถนน ด้วยต้นกล้วย อ้อย ดอกไม้ เป็นต้น ซึ่งประเพณีนี้จะเริ่มกันตั้งแต่วันขึ้น 13 ค่ำ ถือว่าเป็นวันจ่ายข้าวของต่าง ๆ เพื่อเตรียมไปทำบุญเลี้ยงพระที่วัด ต่อมาพอถึงวันขึ้น 14 ค่ำ ผู้คนที่มีจิตศรัทธาก็จะพากันไปที่วัด เพื่อถือศีล ฟังธรรม และทำบุญเลี้ยงพระ ไม่เพียงเท่านั้นจะมีการทำกระทงขนาดใหญ่ขึ้น ในกระทงนี้ก็จะใส่ข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ ผู้ใดที่สนใจสามารถร่วมได้ เพื่อช่วยเหลือแก่ผู้ยากจน เมื่อถึงวันขึ้น 15 ค่ำ ก็จะนำกระทงขนาดใหญ่นี้และกระทงขนาดเล็กที่มีของใช้ส่วนตัวไปปล่อยตามลำน้ำต่อไป

พอตกกลางคืนก็จะมีการเล่นงานรื่นเริงและการละเล่นต่าง ๆ มากมาย อีกทั้งยังมีการแห่โคมทอง พร้อมกับมีการจุดถ้วยที่อยู่ข้างในโคมทอง เพื่อบูชาพระรัตนตรัย และ การปล่อยโคมขึ้นสู่ท้องฟ้า เพื่อบูชาพระเกตุแก้วจุฬามณีบนสวรรค์ ชาวบ้านมีความเชื่อว่าการปล่อยโคมไฟนี้เป็นการนำเคราะร้ายออกไปจากชีวิตเรา ดังนั้นหากโคมที่ปล่อยไปนั้นตกในบ้านใคร บ้านนั้นจะต้องทำการสะเดาะเคราะห์ เพื่อล้างสิ่งไม่ดีออกไปจากชีวิต